Schrijven maakt gelukkig. De reden is simpel: het heeft iets magisch en brengt iedere schrijver íets. Gevoed door vitamine S(chrijven) gaan we aan de slag met onze waargebeurde verhalen. Omdat we een verhaal of misschien zelfs een boek willen schrijven over iets dat ons is overkomen. Of we nu tienermoeder zijn, een jobhopper met vijfentwintig verschillende banen of een oma die haar leven vastlegt voor haar nageslacht. Het is allemaal autobiografisch. En het schrijven ervan, maakt gelukkig!

#1 Opgelucht geluk

Er gaan getallen rond van 435.000 tot 1,6 miljoen dagboekschrijvers in Nederland. Wie schrijft helpt zichzelf om ervaringen te verwerken. Al schrijvend ruimen we onze geest op.

Ook Anne Frank gebruikte het schrijven om haar ervaringen een plek te geven. Ze kreeg een dagboek en noemde het Kitty. Het werd haar gekoesterde vriendin die ze zo graag wilde maar niet had. Misschien hield haar dagboek haar tot op zekere hoogte stabiel tijdens de oorlog.

“Ogenschijnlijk ontbreekt het me aan niets behalve ‘de’ vriendin. Ik kan er nooit toe komen eens over iets anders dan over de alledaagse dingen te spreken of wat intiemer te worden en daar zit ‘m de knoop. Misschien ligt dat gebrek aan vertrouwelijkheid bij mij, in ieder geval het feit is er en het is jammer genoeg ook niet weg te werken. Daar zit ‘m de knoop. Daarom dit dagboek.”

– Anne Frank, Het Achterhuis

Echt gebeurd

Het is de grootste angst van elke dagboekschrijver, dat iemand in je dagboek leest. Alhoewel het soms lijkt dat alles gezegd kan worden, is dat natuurlijk niet zo en daarin geeft een dagboek ons de oplossing. We zijn nu eenmaal mensen met óók nare en rare kronkels, bedenkingen en kritische noten, en ook die stemmetjes verdienen een plek.

Het was een heerlijke zomeravond, we zaten rondom een vuurkorf die betekenisvoller brandde dan iemand vermoedde. Ik deelde papier uit ‘Tien minuten schrijven over alles wat in je opkomt, álles. En ik verzeker je, niemand komt ooit te weten wat je hebt geschreven. Dus: roddel, bekritiseer, vloek, scheld, heb lief, dit is helemaal van jou.’ Pennen rodelden tien minuten op de banen van de hersengolven. De tijd was om. Een deelnemer zei: ‘Ik heb zojuist iemand ontzettend fijn verrot gescholden’, ze stond op en gooide haar schrijfsel in het vuur. Was de ruzie daarmee weg? Nee, maar het was wel opgeruimd.

Je dagboek verbranden is misschien niet zo’n goed idee (stel je toch voor dat Anne Frank dat had gedaan!), maar in je dagboek schrijven des te meer.

#2 Creatief geluk

Nathalie Goldberg spreekt over schrijven als ‘zo intens, dat de spraak van de geest loskomt’. Dat is mooi uitgedrukt want soms zie ik mensen zó snel schrijven bij schrijfoefeningen dat het lijkt alsof ze hun gedachten niet kunnen bijbenen.

“We zouden moeten schrijven omdat schrijven in de menselijke natuur ligt. We zouden moeten schrijven omdat schrijven goed is voor de ziel.”

”Ik geloof dat veel getalenteerde mensen hun creativiteit zijn kwijtgeraakt. Ze raakten geblokkeerd door een opmerkingen van een leraar, een vriend of door hun ouders. Hoe oud je ook bent, welk beroep je ook uitoefent, het is nooit te laat om aan je creativiteit te werken.”

– Julia Cameron, Leven Schrijven & the Artist’s Way

De associatietechnieken die Julia Cameron noemt in haar boek the Artist’s Way werken goed om creativiteit aan te wakkeren. Twee voorbeeldoefeningen: bij de eerste krijg je twee woorden en schrijft er vijf minuten over. Bij de tweede krijg je de eerste zin van je verhaal, en je schrijft vijf minuten door zonder je pen van het papier af te halen. Wat dit met mensen doet is onwaarschijnlijk: binnen een mum van tijd ontstaat er een ongekende focus en worden tientallen, honderden of misschien wel duizenden verbanden gelegd. Geheimen van het brein, je zou er een boek over kunnen schrijven.

Echt gebeurd

Tijdens een van de schrijfweken in Spanje werd een cursist tijdens een associatieoefening gebeld. De dame in kwestie had haar telefoon op stil staan maar het trilgeluid was voor mij, ik deed niet mee omdat ik de tijd managede, duidelijk hoorbaar. Ze keek me aan alsof ze vroeg of het goed was dit telefoontje te beantwoorden. Ik knikte, en ze liep met haar telefoon de kamer uit. Na de oefening kwam ze weer terug en ik vroeg aan de andere (14) deelnemers: heeft iemand iets opvallends gezien of gehoord tijdens deze oefening? Er kwam geen antwoord. Ik dacht dat het misschien aan mijn vraagstelling lag, herformuleerde die en vroeg ‘heeft iemand een persoon van tafel weg zien lopen om te bellen?’ Niemand. Over flow gesproken.

Schrijven met je pen zorgt dat je rechterhersenhelft aan gaat. Creativiteit, emoties en taal liggen hier verscholen, ze worden maar zelden wakker gemaakt in onze samenleving die tot over de rand is gevuld met regels met wat wel en niet mag, of juist moet. De kunst is om zoveel mogelijk de linkerhersenhelft uit te zetten. Die kant bemoeit zich namelijk met de grammatica, de regeltjes van de taal. Dat is nu precies het pingpongen tussen de rechter- en de linkerhersenhelft. Kortom, pak je pen en schrijf zoveel mogelijk spellingsfouten. Eerst het verhaal, daarna de taal. Links uit, rechts aan. ’Vouten maaken, jes, het mach!’ Alle ruimte krijgen om fouten te mógen maken, stemt schrijvers gelukkig.

#3 Inzichtelijk geluk

Soms liggen touwen als een grote warboel over ons leven heen. Als je een draad los hebt gepeuterd blijkt het vastgeknoopt aan een andere. Ontwarren kost tijd maar als het je lukt de grote knoop eruit te halen, wordt elke emotie verzacht. Want, losse touwen in plaats van een warboel, creëeren inzicht. Je ziet iets, schrijft wat je eerder nog niet zag en voordat je het weet geeft je pen je inzicht in gebeurtenissen. Inzicht verzacht de zweem van emoties.

“Ik weet nog goed dat ik op m’n 18de voor de kinderrechter moest verschijnen omdat ik dan officieel de naam van mijn vader zou krijgen, maar dat ik dat niet wou omdat ik die man haatte. Die haat heeft me nergens gebracht. Pas door erover te gaan schrijven en in het schrijven herinneringen toe te laten en constructies te maken, kwam er ook iets van genegenheid uit.”

– Adriaan van Dis, Ik kom terug, interview NRC 11 mei 2015

Echt gebeurd

Ik her-orden het een en ander in zijn tekst en dan ziet hij het zelf ook. “Nee, dit meen je!”, zegt hij. Hij glimt. Eén persoon in zijn leven, een dame, die zijn grootste angst was, dwong hem jaren een geheim met zich mee te dragen. Uitgerekend zij, na lang zoeken, blijkt deze femme fatal zijn knoop te zijn. Nu hij dit touw al schrijvend lostrekt, valt alles op z’n plek. Die ontketende opluchting, het vrije gevoel, het ‘nu begrijp ik wat er is gebeurd’ is overweldigend, plezierig en onwennig tegelijkertijd. Hij krijgt grip op z’n eigen verhaal. Schrijven is een schrijfreis, en tussenstops als deze, brengen bergen geluk.

#4 Eeuwig geluk

Wie schrijft, blijft. Bekende mensen uit de geschiedenis schreven hun autobiografie, denk aan Don Quichot, Churchill en Napoleon, en actuelere helden zoals Einstein en Steve Jobs. Opgetekende levens houden hen in leven: het gedachtegoed, de levenslessen, het verloop van hun leven. Gelukkig hoef je niet bekend te zijn om zo’n boek te schrijven. Steeds meer ouders schrijven hun autobiografie voor de kinderen. De verhalen gaan over uitdagingen die ze doorstonden, de rol van het geloof, hoe de familiebanden in elkaar zitten, wat de familiepatronen zijn en de motto’s. En er worden onthullingen gedaan: mooie, verdrietige, bijzondere en liefdevolle. Een onbetaalbaar geschenk voor kinderen: je geeft ze de bodem van hun bestaan. Dat is niet kortstondig schrijversgeluk, maar eeuwig geluk.

Fragment uit boek

“Wat wisten ze van hun moeder? Hoe kijken ze terug op hun geschiedenis? Waren ze bang geweest, wat vreesden ze en wat droomden ze? Als dochter en als nichtje had ik mij de kunst van het zwijgen vast ook eigen gemaakt, maar nu had een alibi. Een alibi om de stilte te verbreken. Ik ging een boek schrijven waar ze allemaal, voor het eerst, hun verhaal zouden vertellen, te beginnen bij de oudste en te eindigen bij de jongste.”

– Judith Koelemeijer, Het zwijgen van Maria Zachea

Echt gebeurd

Het fascineert enorm, families en hun patronen, en dat wat generaties stilzwijgend aan elkaar doorgeven. Soms bewust, meestal onbewust.

Op een dag meldden een zus en een broer zich aan voor een schrijfweek, ze wilden een familiekroniek schrijven. Gereformeerde achtergrond, groot gezin, veel ambities. Zij de oudste, hij de jongste. Er was een groot geheim in hun familie en in de loop van de week werd het geheim, hét genoemd. Hét, ze schrokken er zelf ook wel van, ging al drie generaties mee. Drie! Als een etterende wond die geen zuurstof kreeg om geheeld te worden. Gelukkig hebben ze het geheim te drogen gelegd, en uit de doeken gedaan. Het kon ook, de omstandigheden waren ernaar. Zoiets beschrijven geeft een vruchtbare bodem voor de volgende generaties. Het gif is eruit. In die zin schoont schrijven op.

Een andere cursist zei: ‘In de loop van het schrijfproces ben ik mijn vader veel beter gaan begrijpen’. Het schrijven bracht haar terug naar hem, op een positieve manier.

#5 Betekenisvol geluk

Het idee dat anderen mensen iets van jouw verhaal herkennen, of erdoor geïnspireerd raken, maakt gelukkig in het kwadraat.

“Aanvankelijk schreef ik dit boek voor één iemand. Ik schreef hem op zijn verzoek brieven waarin ik vertelde wat ik had meegemaakt. De man – ik kan niet vertellen wie – zei: maak er een boek van, dit verdient het om gelezen te worden.”

– Rodaan Al Galidi, Hoe ik talent voor het leven kreeg, interview NRC 15 januari 2016

Echt gebeurd

Er zijn boeken waarvan je er niet aan moet denken dat ze nooit geschreven zouden zijn. Er zijn er talloze op te noemen maar laat ik twee voorbeelden opvoeren: ‘Kwam een vrouw bij de dokter’ van Kluun en ‘Negerhut van oom Tom’. Wat hebben die boeken veel stof doen opwaaien. De eerste was misschien wel een van de eerste boeken over kanker. Hetgeen Kluun overkwam en dat hij het achterste van z’n tong durfde te laten zien, man, wat een lef! Iedereen vond iets van dit boek, maar dan ook echt iedereen. Je vond ‘m een klootzak of een held, maar niets ertussenin. Misschien kunnen we zelfs stellen dat Kluun met zijn boek kanker bespreekbaar maakte. Het tweede boek, uit 1852, was een aanklacht tegen de slavernij en heeft een belangrijke rol gespeeld in de afschaffing van de slavenhandel in Amerika. Misschien lijkt dit te groot voor de ‘gewone schrijver’ maar toch zie ik bij deelnemers van de schrijfweken dat ze door te schrijven, specifieke onderwerpen aan de kaak kunnen stellen. Als anderen zich in hun verhaal herkennen, brengt dat erkenning.

Op een dag meldde zich een dame van 30 jaar aan bij de schrijfweken. Ik zei ‘Ben je niet wat jong, de gemiddelde leeftijd bij de schrijfweken is 50 jaar, ga jij je daar thuis voelen?’ Ze bleek tienermoeder, haar dochter was inmiddels 15 jaar en ze wilde haar verhaal schrijven om andere tienermoeders te helpen. Ze kwam, en nog geen week nadat ze was vertrokken kreeg ik een e-mail van een andere dame die vertelde graag deel te nemen, maar dat haar dochter tienermoeder is, dat ze nog op school zit en ze allebei bij haar thuis wonen. Geld voor de schrijfweek was er niet. Ze werden als de wiedeweerga aan elkaar gekoppeld, tot groot geluk van beiden. De motivatie van de tienermoeder die al aan het schrijven was ging ongeveer door het dak; haar verhaal delen met de buitenwereld werd door dit ene contact nog betekenisvoller.

Meer inspiratie om (eindelijk) je boek te schrijven?

Heb jij het gevoel dat het tijd is om je boek te schrijven? Niet rondlopen met het idee van een boek, maar in beweging komen? Laten we vandaag beginnen. Meld je aan voor de checklist met de 10 súperbelangrijke vragen voor je boek. Klik hieronder. Duizenden mensen gingen je al voor!